Ontmenselijkende taal
‘Geweld start met ontmenselijking. Ontmenselijking start met taal.
Verantwoordelijkheid start ook met taal.’
Deze indringende opmerking plaatste professor Brené Brown op haar social media kanalen naar aanleiding van een racistische aanslag in Atlanta. Zes vrouwen met een Aziatisch uiterlijk werden doodgeschoten door een witte hetero man. Omdat hij – in de woorden van de lokale sheriff – “gewoon een slechte dag” had. Vrouwen met een Aziatisch uiterlijk zijn “verslavend lekker”, verklaarde de dader zelf.
Ontmenselijkende taal is bijna altijd een radicaliserend instrument van witte suprematie, aldus Brown. Combineer dit met een lange geschiedenis van discriminatie en politieke leiders die praten over de “kut Marokkanen”, “kopvoddentaks” en “vrouwen zijn minderwaardig”. De uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen laat de korte afstand zien tussen onze taal, onze gedachten en onze acties, inclusief ons stemgedrag.
Brown noemt dit verschijnsel ‘otherisation’. De ander als te anders buiten de eigen groep plaatsen en te kijk zetten. De voorbeelden beperken zich niet tot mensen met een andere culturele achtergrond. Ook binnen de eigen (culturele) groep worden mensen afgezonderd en te kijk gezet. Bijvoorbeeld vanwege seksuele gerichtheid, leeftijd of geslacht.
Taal is het middel waarin we de nuances duidelijk maken in of we wel of niet voelen dat we erbij horen. Het is daarmee zeer heikel en gevoelig, want hoe mensen taal opvatten en interpreteren, verschilt per persoon en is daarmee subjectief. Daarom worden alledaagse ervaringen van discriminatie vaak afgedaan als overgevoelig en subjectief.
‘Negerzoen’, ‘neger’ en ‘moorkop’ – bij deze termen is duidelijk waarom ze niet meer worden gebruikt. Maar er zijn ook woorden die, vaak onbewust, een negatieve betekenis hebben en met een bepaalde groep worden geassocieerd. Denk aan zwartrijder, zwartmaken en zwarte lijst, om maar wat te noemen.
Ook in het dagelijkse nieuws worden bewoordingen gehanteerd die allerminst neutraal zijn. Zo verbergt taal vaak ook een zekere vooringenomenheid ten aanzien van iemand die geweld pleegt. Wanneer een witte man geweld pleegt, is er over het algemeen sprake van een ‘verward persoon’. Wanneer een niet witte man geweld pleegt, wordt er vaak gesproken over een aanslag of aanval. De etniciteit van een persoon wordt nu nog te vaak benoemd terwijl het helemaal niet relevant is. Ook komt het gebruik van woorden als autochtoon en allochtoon of westers en niet-westers veel voor.
Het probleem van het ontmenselijken van taal is dat het diep geworteld is in onze cultuur, tradities en aangeboren vooroordelen. Taal is de, vaak onbewuste, lens waar we de wereld door beschouwen. Het is moeilijk op te lossen, maar niet onmogelijk. Ik voor mezelf probeer deze drie dingen te doen:
1. de manieren waarop ik zelf ontmenselijkende taal gebruik, onderzoeken
2. de woordenadvieslijst Words matter van het Nationaal Museum van Wereldculturen gebruiken
3. me uitspreken bij grappen en opmerkingen die niet door de beugel kunnen.