Auf Wienerschnitzel!

De trouwe lezer van de nazomerse blogs van De Beuk weet dat wij in Wenen zijn geweest en dat we daar heel blij van terugkwamen. Hier is deel 3 van de Weense serie en dit keer gaat het over energie.

Als het om energie gaat, kom je niet om Wien Energie heen – met 2 miljoen klanten de grootste regionale aanbieder van energie in Oostenrijk. Wien Energie levert de stad stroom, warmte, koeling, elektrische mobiliteit en telecom-diensten. Wien Energie is weer een onderdeel van de Wiener Stadtwerke, de organisatie die zorgt voor openbaar vervoer, het netbeheer, IT, begraafplaatsen, parkeergarages en facilitaire en mobiliteitsdiensten. Wien Energie en de Wiener Stadtwerke zijn bedrijven die voor 100% in eigendom zijn van de Stadt Wien, maar wel als zelfstandige bedrijven functioneren. Een structuur die vergelijkbaar is met het grond- en woningbezit in Wenen (zie de blog van Dorien de Wit over sociale duurzaamheid).

Mooie voorbeelden

Het resultaat van dit alles is een solide positie van de gemeente in de energietransitie. Ambities kunnen worden verzilverd doordat belangrijke elementen zoals de stroom- en warmtenetten in eigendom zijn van Wien Energie en Stadtwerke. Dit zien we ook terug in de jaarverslagen van deze stadsbedrijven: “De Wiener Stadtwerke zijn de centrale partner voor de aanpak van klimaatverandering in de stad. Geen andere onderneming heeft een zodanig sterke hefboomwerking als gaat het om echte verbeteringen op weg naar klimaatneutraliteit.”

Ik noem een aantal projecten en initiatieven van Wien Energie:

• Met de restwarmte van bedrijven, ziekenhuizen en andere gebouwen voorziet WE woningen in de buurt van warmte.
• WE gebruikt blockchaintechnologie om energiegemeenschappen te bedienen, zodat er voor de afrekening en administratie van energie, mobiliteit en wonen (vraag en aanbod, leveren en afnemen) geen organisatie meer nodig is.
• In analogie met de Baugruppen stimuleert WE bewoners om samen te werken en ondersteunt hen daarbij qua infrastructuur.
• WE heeft hoge ambities om zoveel mogelijk zonnepanelen te installeren op openbare gebouwen, tot nut van het algemeen; 600 Megawatt is het te behalen doel in 2030.

Sociale duurzaamheid is in de Weense energiecontext een letterlijk te nemen begrip. We zien samenwerking op het niveau van bewoners die desgewenst kan worden opgeschaald, waarbij de stad en Energie Wien helpen waar nodig.

Contrast en kansen

Ik kan nu een chagrijnig stukje schrijven over het schrille contrast met de situatie in Nederland, waar alle energiebedrijven zijn verkocht en die nu allemaal in buitenlandse handen zijn (Vattenfall, RWE). Gemeenten hebben hier goed geld aan verdiend en dat natuurlijk uitgegeven. Er is geen enkel sturingsmiddel meer om in deze tijden van crisis iets te doen. Wenen laat voor gebiedsontwikkeling, wonen en ook energie zien dat het ook anders kan. Maar zo’n stukje ga ik niet schrijven.

In plaats daarvan heeft het Weense verhaal ons geïnspireerd om te bedenken wat gemeenten nog wel kunnen doen, op de Weense wijze:

• Breng in kaart wat er nog is aan gemeentelijke grond of gemeentelijk eigendom.
  Wat bezitten we aan plantsoenen, parken, scholen, sportcomplexen, parkeerplaatsen/garages?
  Openbare grond kunnen we gebruiken voor warmte/koudeopslag en voor geothermie. Op alle daken van gemeentelijke gebouwen (scholen, kantoren, loodsen) kunnen we zonnepanelen zetten.
• Onderzoek of de gemeente grond in erfpacht heeft.
  Dan is het interessant om te kijken of er ruimte is voor collectieve energievoorzieningen, natuurlijk met instemming van de eigenaar/bewoners. Gebruik van het erfpachtinstrumenten voor de energietransitie is een nog onontgonnen gebied met veel mogelijkheden.
• Maak een restwarmtescan.
  In elke gemeente staan bedrijven die warmte overhouden. Heel actueel: de bakkers die te maken hebben met hoge energielasten, zouden hun restwarmte kunnen doorleveren en daarmee hun energielasten lager houden. En de wijk behoudt de warme bakker in de buurt.
• Stimuleer bewonerssamenwerking.
  In Leiden, de stad waar ik woon en actief ben in de energietransitie, is de gemeente heel erg bezig met een uiterst complex traject waarbij restwarmte uit Rotterdam via een pijpleiding van 60 km naar de Leidse regio wordt gevoerd. Een feestje voor technische adviesbureaus, polderend Nederland en de energiebedrijven. En onbegrijpelijk voor de gewone mens. En dat terwijl er zoveel gebeurt in de wijk en de buurt. Laat, met Wenen als voorbeeld, deze kleine initiatieven groeien.

Wenen dus als inspirerend voorbeeld voor hoe het wel kan. Wat in al die Weense moderniteit gelukkig hetzelfde is gebleven, is de Wiener Schnitzel, die zelfs op A-locaties nog onder de 10 euro kan worden genuttigd.