Het is tijd voor deep democracy

Voor het versterken van onze pluraliteit

Vorige week hielp ik mijn zoon met geschiedenis en bespraken we hoe het toch kon dat Hitler met gebruikmaking van democratische rechten zijn totalitaire regime wist te vestigen. In de krant op tafel: ‘Overweldigende winst van Le Pen’ en ‘Wilders aan kop in peilingen’. Moeten we bang worden? Dat misschien niet, maar alert wel.

Joke Hermsen sprak in Muziekgebouw aan het IJ over het denkwerk van filosofe Hannah Arendt die zich naar aanleiding van het Eichmannproces verdiepte in totalitaire regimes. Haar stelling is dat totalitaire regimes afrekenen met alles wat ons maakt tot mens: met onze spontaniteit, creativiteit, vooral met onze pluraliteit (mogen verschillen, zijn wie je bent). In een totalitair regime word je niet meer geacht te denken, je voert uit. De vrije wil om eruit te stappen is je ontnomen.
“Zijn tekenen van dit totalitaire denken al aanwezig in onze huidige samenleving?”, vroeg Joke zich af. Staat onze democratie onder druk? Lukt het ons nog voldoende om de mening van de minderheid toe te voegen aan het standpunt van de meerderheid? Lukt het om alle meningen van ieder te horen en een plek te geven? Vaak zijn we al blij als we een meerderheid vinden bij een besluit, de mening van de minderheid doet er niet meer toe…

Dit najaar maakte ik kennis met het gedachtegoed van Deep Democracy. Daarin gaat het erom dat juist alle meningen/belangen een plek krijgen in het uiteindelijke besluit. In Zuid-Afrika is dit denken methodisch uitgewerkt en inmiddels wordt het wereldwijd toegepast. Bij allerlei maatschappelijke conferenties, in moeilijke gesprekken tussen gezworen tegenstanders. Maar ik zie het nog weinig terug in onze eigen politieke arena. 

Mijn voornemen en uitdaging voor 2016 is om deep democracy meer te verbinden aan onze Nederlandse politiek. Hoe kunnen we deze inzichten benutten om het geluid van de (zwijgende) minderheid en daarmee de pluraliteit te versterken in de democratische besluitvorming?