Voor elke boom

In cocreatie werken aan een sociaal beleid dat rekening houdt met de maatschappelijke context

In de nieuwsbrief van Binnenlands Bestuur van eind oktober staat dat er bij de overheid 50.000 arbeidsplaatsen zijn verdwenen. In Het Financieele Dagblad kondigt de Rabobank aan dat er in de komende twee jaar 3000 arbeidsplaatsen worden geschrapt omdat het rendement omhoog moet. Als min of meer vaste tekst wordt gezegd dat dit via ‘natuurlijk verloop’ (andere baan, ZZP, met pensioen) wordt gerealiseerd en dat een goed sociaal plan wordt afgesloten. Maar is dat nu zo vanzelfsprekend?

Veel minder arbeidsplaatsen

Er is een werkloosheidscijfer dat hardnekkig rond de 600.000 blijft hangen. Er ontstaat dankzij het groeien van de economie nieuwe werkgelegenheid, maar die banen sluiten niet aan bij de mensen die werkloos thuis zitten. In een onderzoek schat Deloitte* in dat er de komende tien jaar zo’n twee á drie miljoen arbeidsplaatsen gaan verdwijnen. Voor daarna lopen de verwachtingen uiteen. Eén lijn is dat er nieuwe, voor ons nu onbekende, arbeid voor terug komt. De andere lijn is dat er steeds minder fysiek werk nodig is om dezelfde productie te maken. In die lijn wordt de koppeling tussen arbeid en inkomen doorgeknipt, omdat er simpelweg niet genoeg arbeid meer is. In beide lijnen is er geen aansluiting tussen de nieuwe functies en degenen die nu hun werk verliezen.

Voor een organisatie als de Rabobank ligt daar een enorme uitdaging. Wat betekent een ‘goed sociaal plan’ als de medewerkers nergens meer terecht kunnen in hun oude – meestal administratieve of financiële – beroep? Waarschijnlijk zoekt de medewerker na afloop van het sociaal plan nog steeds werk. Dat is een hard gelag voor iedereen die voor zijn of haar inkomen afhankelijk is van de eigen arbeid.

Gezamenlijke uitdaging

Bij Zuidwester, een zorgorganisatie met het werkgebied Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant, pakken de ondernemingsraad, de Raad van Bestuur, de vakbonden en de medewerkers gezamenlijk de handschoen op. In cocreatie werken partijen aan een sociaal beleid dat rekening houdt met de bovenstaande ontwikkeling. Het doel van de samenwerking is dat er uiteindelijk niemand thuis op de bank zit met een aanvulling op de uitkering en dat partijen tevreden zijn over de manier waarop het is verlopen. Een mooi uitgangspunt om te experimenteren met nieuwe oplossingen. Ik ben aangesteld als projectleider.

In de milieubeweging wordt een krachtige stelregel gehanteerd: voor elke boom die wordt omgehakt, moet ergens anders een nieuwe boom worden geplant. Ik zie voor me dat dezelfde regel wordt gesteld bij het schrappen van arbeidsplaatsen: je krijgt alleen toestemming van de vakbonden, UWV of rechter, als je een plan hebt voor hoe door jouw bijdrage op een andere plek eenzelfde hoeveelheid arbeidsplaatsen ontstaat. Dat is een motor voor innovatie en voor een bewust gebruik van een sociaal plan.

* Deloitte: De impact van automatisering op de Nederlandse arbeidsmarkt (september 2014)